دکتر فرامرز مجتهدزاده - دكتر متخصص ارتودنسی در تهران

• < قبلی
• بعدی >

جویدن آدامس برای دندان خوب است یا بد؟

جویدن آدامس برای دندان خوب است یا بد؟

بزرگترها احتمالا دوران کودکی خود را به یاد دارند که والدینشان آنها را از جویدن آدامس منع می کردند و می گفتند که اگر زیاد آدامس بخوری دندانهایت خراب می شوند. اما امروزه در رسانه ها ظاهرا برعکس این موضوع صادق است. بطوریکه اکثر ما حد اقل یک تبلیغ تلویزیونی را دیده ایم که فردی با مشکل بوی دهان و دهانی پر از میکروب یک عدد آدامس در دهان می گذارد و با جویدن آن معجزه ای رخ می دهد و محیط دهان به اندازۀ بیش از 100 بار مسواک زدن و نخ دندان کشیدن تمیز، سفید، خوشبو می شود!  این تبلیغ چقدر به واقعیت نزدیک است؟ پس تذکرات نسلهای گذشته اشتباه بود یا بجا بود؟ تذکرشان آیا فقط بهانه ای بود برای اینکه "دهانمان مدام نجنبد" ؟ 

پاسخ این است که تذکر ایشان در آن زمان تا حدود زیادی صحیح بود. اما نکته ای که در اینجا می خواهم به آن اشاره کنم این است که این پاسخ به مرور زمان تغییر یافته است. به این معنی که امروزه جویدن آدامس به نحوی که در گذشته برای دندانها مخرب بود دیگر مخرب محسوب نمی شود. البته این یک پاسخ قاطع محسوب نمی شود و شاید بهتر آن باشد که با نظرات و تحولاتی که در این حوزه پدید آمده است بیشتر آشنا شویم.

آدامس چیست؟ و چرا برای دندانها مضر محسوب می شد؟

به طور اختصار توضیح می دهم که آدامس، خصوصا در اشکال ابتدایی و قدیمی آن بر پایۀ صمغ گیاهی بوده که در کشور ما به "سقز" معروف بوده است. این ضمغ در ابتدا بدون هرگونه مواد افزودنی استفاده می شد، اما در تولید صنعتی و انبوه آن که به شکل آدامسهای امروزی در آمده مواد قندی و اسانسها به آن افزوده شد تا خوش طعم و جذاب تر شود. و این فرآیند افزایش قند بود که اثرات مخرب آدامس را موجب می شد. حضور طولانی مدت یک ماده حاوی قند طبیعی در دهان بخش خطرناک این پدیده محسوب می شد زیرا زمان حضور قند در مجاورت دندان یک عامل کلیدی در بروز پوسیدگی محسوب می شود.

تحولات در فرآیند ساخت آدامس

همانطور که گفتیم، قند موجود در آدامس عامل اساسی و خطرناک در ایجاد پوسیدگی بود. محققین به همین دلیل به فکر افتادند تا برای این مشکل راه حلی پیدا کنند. آنچه که از تحقیقات مربوط به پوسیدگی بدست آمده بود این بود که باکتری هایی که باعث ایجاد پوسیدگی می شوند از قندهایی تحت عنوان قندهای ساده بعنوان غذای خود می توانند استفاده کنند و آن را به اسید تبدیل کنند که منجر به تخریب بافت دندان می شد. مهمترین قندهای ساده در این بحث گلوکز و فروکتوز بودند که به وفور در قند، شکر، شیره ها و آب میوه ها یافت می شوند و بهترین منبع برای این باکتریها محسوب می شوند. مولکول این قندهای ساده حاوی 6 اتم کربن هستند که در دندانپزشکی و مبحث پوسیدگی شناسی به قندهای 6 کربنی هم مشهورند. اما محققین همچنین دریافتند که باکتریهای پوسیدگی زا فقط از قندهای ساده استفاده نمی کنند. آنها را می توان فریب داد تا در صورت لزوم و موقعی که قند ساده در دسترس نباشد، به سراغ سایر ترکیبات بروند.

قند ( یا درست تر بگوییم قند-الکل)  مشهور "زایلیتول" که امروزه در ترکیبات مواد غذایی متعددی به ویژه در خوراکی های شیرین و "بدون قند" (و از جمله بسیاری از آدامسها) وجود دارد یکی از این ترکیبات است و به عنوان یک قند-الکل 5 کربنی طبقه بندی می شود. زایلیتول در حقیقت یک ماده طبیعی است و در میوه ها (مانند توت فرنگی، سیب و هویج) و گیاهان یافت (چوب درخت غان یا توس) می شود ویک قند مصنوعی ساخت بشر نیست، اما مصطلح شده که زایلیتول یک شیرین کننده مصنوعی است ( شاید واژۀ "قند جایگزین" برای آن مناسب تر باشد).  زایلیتول ترکیبی است که شیرینی آن کمابیش معادل قند است و از آنجا که بدن انسان به شکلی متفاوت با قند ساده این ترکیب را هضم و جذب  می کند و بعبارت دیگر "سوخت و ساز" متفاوتی دارد، از آن برای شیرین کردن خوراکیهایی که برای افراد دیابتی تولید می شود به کار می رود و در عین حال خواص ملین نیز دارد. بر اساس همین خواص بود که زایلیتول در صنایع غذایی و دارویی از توجهی روز افزون برخوردار شد.

 پژوهشهای محققین نشان داد که باکتریهای پوسیدگی زای دهان نیزمی توانند زایلیتول را به جای قند ساده مصرف و جذب کنند. اما مصرف این قند برای آنها در حقیقت حکم یک سم را دارد و با مصرف آن در چرخه حیات و ادامۀ بقایشان اختلال بوجود می آید. این پدیده منجر به کاهش تعداد این باکتریها دردهان شده و عملا از پوسیدگی پیشگیری می شود.

اگر چه که می توان مهمترین تاثیر  آدامسهای نسل جدید را به وجود زایلیتول در آنها نسبت داد، یادمان باشد که آدامس تاثیرات مثبت دیگری بر روی بهداشت و سلامت دهان و دندان می تواند داشته باشد. برای مثال، عمل جویدن به خودی خود یک فعالیت بهداشتی محسوب می شود. به این شکل که برخورد و کشیده شدن یک ماده با سطح دندان آن را پاک می کند. از این پدیده تحت عنوان اثرات مکانیکی گفته می شود. برای همین است که خوردن و جویدن سبزیجات اثر مثبتی بر روی بهداشت دندان دارند زیرا جویدن آنها به پاک شدن سطح دندان کمک می کند.

تاثیرات بزاقی : بطور کلی عمل جویدن موجب می شود که ترشح بزاق افزایش یابد. در مقالۀ دیگری توضیح داده ایم که افزایش ترشح بزاق به چه شیوه هایی در بهداشت و سلامت دهان و دندان موثر است. در نتیجه جویدن آدامس از این راه نیز می تواند به بهداشت دهان و دندان نیز کمک نماید.

با تمام توضیحاتی که داده شد بنظر می رسد که جویدن آدامسهای حاوی زایلیتول می تواند یک ابزار یا عادت خوب در حفظ سلامت دندان به شمار رود. حقیقت این است که موسسات بهداشتی همچون سازمان جهانی بهداشت استفاده از آدامس حاوی زایلیتول را تایید و حتی تشویق کرده اند (مثلا جویدن سه آدامس در روز و هر بار حداقل 5 به مدت دقیقه). اما از آنجا که تحقیقات در علوم مختلف و از جمله دندانپزشکی نشان داده اند که همواره یافته هایی در طول زمان مشاهده و کشف می شوند، درست همانطور که در طول زمان تغییرات و تحولاتی به وجود آمد که به نظر می رسد جویدن آدامس از یک عادت بد و غیر بهداشتی به یک راه کمکی در حفظ بهداشت دهان مبدل شده، برای مثال "ممکن" است روزی مشخص شود که جویدن بیش از حد آدامس بر روی مفصل فک فشار مخرب وارد کند. پس شاید محتاطانه تر آن باشد که بگوییم و این توصیه را به کار ببندیم که علی رغم تمام محاسن آدامسهای جدید در کنترل و کاهش پوسیدگی، بهتر است از افراط در استفاده از آن خودداری شود. (خدا چه می داند، شاید هنوز تحت تاثیر آموزه های قدیم هستم و معتقدم خوب نیست که دهانمان زیاد بجنبد  ).

لطفا دیدگاهها و نظراتتان را از طریق ایمیل با ما در میان بگذارید:

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید